Impressionisme, Expressionisme en Surrealisme
maandag 15 oktober en - met een weekje uitstel vanwege de herfstvakantie - 5 en 19 november 2018
Drie bij museumbezoekers zeer geliefde kunststromingen zijn geboren naast de nieuwe technologieën van fotografie en film. Het Expressionisme in een schilderijlijst is zelfs min of meer tegelijkertijd gekloond in de Duitse cinema van de jaren ’20, de artistiek baanbrekende tijd van de Weimarrepubliek. Ook Impressionisme en Surrealisme hebben hun sporen in de filmhistorie nagelaten.
Expressionisme - 5 november 2018
In de schilderkunst begint het Duitse Expressionisme in 1905 met de oprichting van de kunstenaarskring Die Brücke, maar in de film speelt het zich af tussen 1919 (Das Kabinett des Dr. Caligari / Robert Wiene) tot 1927 of desnoods 1931 (Metropolis, respectievelijk M - Eine Stadt sucht einen Mörder, beide van Fritz Lang). De Duitse schilders verenigden zich in diverse clubjes, die ook weer snel uiteen vielen door hun uiteenlopende artistieke ontwikkeling. Niet alleen in de beeldende kunst was een expressionistische uitdrukkingswijze populair, want ook in de literatuur, toneel, dans, film en architectuur heeft deze avant-gardistische mentaliteit zijn sporen nagelaten. Bij de cinema ging het vooral om een mise-en-scene zonder diepte, een geabstraheerd decor en scherpe belichtingseffecten: “Het filmbeeld moet grafische kunst worden.” Dit leidde ondermeer tot de geboorte van de functie van artdirector.
Al in 1926 verscheen het standaardwerk ‘Expressionismus und Film’ van Rudolf Kurtz. Hij concentreerde zich in zijn bespreking van de belangrijkste films op het vormaspect van de “intense onwerkelijkheid”, waardoor psychologische verklaringen voor het gedrag van de getormenteerde hoofdpersonages niet erg belangrijk hoeven te zijn. Naturalisme is vervangen door een geconstrueerde, metafysische realiteit. Daarom kan de vraag ‘Is Caligari nu wel of niet gek?’ niet simpelweg opgelost worden.
In 1947 publiceerde Siegfried Krakauer zijn geruchtmakende boek ‘Von Caligari zu Hitler: Das deutsche Kino im Zeitalter der Massen’, waarin hij de meestercriminelen uit de films, de machtswellustige hypnotiseurs of een mythische figuur als Nosferatu rechtstreeks koppelde aan de opkomst van de tiran Hitler.
In 1952 volgde de oorspronkelijk Franse editie van Lotte Eisner’s ‘The haunted screen, Expressionism in the German Cinema and the Influence of Max Reinhardt’ (Engelse editie in 1969), dat zich vooral richtte op de esthetische aspecten van de modernistische ‘kunstfilm’. Haar introductie van de extra naam in de ondertitel is zeer verhelderend: Reinhardt was een zeer invloedrijke toneelregisseur en theaterproducent, die het artistieke modernisme op de kaart heeft gezet.
In deze boeken vertegenwoordigt het Expressionisme zowel een wereldbeeld als een gemoedstoestand. Het draaide allemaal om het levensgevoel van de jongere generatie die het onderling slechts eens was over hun afwijzing van de heersende maatschappelijke en politieke structuren.
Volgens scherpslijpende critici zijn er slechts een paar echte Expressionistische films gemaakt. Naast de boven vermelde titels kan je denken aan Von Morgens bis Mitternachts van Karlheinz Martin (1920), Der Golem van Paul Wegener (1920) en Das Wachsfigurenkabinett van Paul Leni (1924), maar ook een documentaire als Wunder der Schöpfung van H.W. Kornblum (1925) en Aelita, de inventieve science fictionfilm van de Russische regisseur Jakov Protazanov (1924), komen op deze avond - in een kort fragmentje - aan bod.
In de jaren ‘30 vertrokken vele regisseurs naar Amerika, en in Hollywood waren ze nauw betrokken bij de ontwikkeling van verwante stijlrichtingen als de horrorfilm en de misdaadthrillers van de Film noir.
Praktisch
Maandag 5 november 2018
Locatie: Film Atelier Den Haag, Herenstraat 8, tel. 070 - 780 16 57
Deur open 19.30 uur, aanvang lezing 19.45 uur. Verwacht einde rond 21.45 uur.
Er is plek voor maximaal 15 personen. Toegang per keer € 8,50 p.p. inclusief kopje koffie of thee en wat lekkers voor erbij. In verband met de planning graag even een email van tevoren om te laten weten dat u van plan bent te komen.
Het is de tijd van het jaar om terug te blikken. Middels de televisie worden wij overspoeld met jaaroverzichten. Maar hoe betrouwbaar zijn die nu het nieuws beheerst lijkt te worden door het fenomeen nepnieuws? Super B neemt het zekere voor het onzekere en presenteert een bloemlezing uit bioscoopjournaals zoals die vanaf 1922 voorafgingen aan de hoofdfilm of doorlopend werden vertoond volgens de zogeheten cineacformule.
Impressionisme, Expressionisme en Surrealisme
Op maandagavond 17 september 2018 staat de Haagse filmgeschiedenis centraal tijdens een lezing door Erik Daams. Tijdens een avondje dwalen door de Haagse filmhistorie kom je veel tegen.
Al dan niet op uitnodiging van een Haagse bioscoop hebben in de loop der jaren vele filmsterren Den Haag bezocht. Soms op doorreis door Europa of Nederland, soms heel gericht naar Den Haag. Sommige sterren stralen nog, andere zijn intussen uitgedoofd, maar daarom niet minder de moeite waard. Tijdens deze lezing staan de visites aan de Hofstad van Emil Jannings, Liane Haid, Danny Kaye, Audrey Hepburn en Jeanne Moreau centraal.
Lezing door Erik Daams over de hemelse muziek van het Weense wonderkind Erich Wolfgang Korngold en zijn plek in de filmgeschiedenis. Hij schreef zijn eerste cantate toen hij 9 jaar oud was en Gustav Mahler was daar zo enthousiast over dat hij hem "de nieuwe Mozart" noemde. Min of meer bij toeval belandde Korngold net voor de Tweede Wereldoorlog uitbrak in Hollywood waar hij uiteindelijk scores voor een twintigtal speelfilms zou schrijven en daar twee Oscars mee zou winnen.
Op maandagavond 30 april staat weer een stukje Haagse filmgeschiedenis centraal in het Filmatelier aan de Herenstraat. Elisa Mutsaers vertelt dan het verhaal van de filmfigurantenkaartenbak uit 1945 van het Haagse filmbedrijf MAZ. Natuurlijk met veel beeldmateriaal en behalve over de eigenaren Alfred Mazure en Piet van der Ham gaat het verhaal ook over de mensen ín de kaartenbak.
Maandelijks nodigt het Haags Gemeentearchief een spreker uit om iets te vertellen over een Haags historisch onderwerp. Aangezien 'film' het thema voor de maand november is, zal Elisa Mutsaers van het Filmatelier de filmfigurantenkaartenbak van het Haagse MAZ-film uit 1945 presenteren op donderdag 13 november van 17.30 - 18.30. Daarnaast is er de week erna, op 20 november, een workshop getiteld 'Film & Theater in het Haags Gemeentearchief'.
Ook dit jaar doet het Filmatelier weer mee aan de Dag van de Haagse Geschiedenis die op zaterdag 29 maart op en rond het Plein gehouden wordt. Het thema van de dag is Aanvallen & Verdedigen, een thema dat prima toepasbaar is op het filmconserveringswerk dat in het Filmatelier verricht wordt.
Voor iedereen die óf van films óf van auto's óf van allebei houdt: op 24 januari, 28 februari en 28 maart is het auto's en filmsprogramma weer terug in het Louwmanmuseun. De middag bestaat uit een informele lezing door het Filmatelier in combinatie met een rondleiding door het museum, belicht de filmische kant van het museum en zet die auto's die met film te maken hebben in de schijnwerpers. Voor museumjaarkaarthouders geldt de speciale prijs van € 15,00.
Op woensdagavond 7 november neemt Elisa Mutsaers van het Filmatelier de bezoekers van het Mee in Zee Atelier mee op een filmische rondgang door Den Haag. Tijdens een informele lezing met een lekker hapje en drankje zullen verhalen en beelden van o.a. de bioscopen Metropole en West-End voorbij komen en zal worden stilgestaan bij het filmbedrijf van Otto van Nijenhoff.
De kranten staan er al weer een tijdje vol mee en op radio en televisie volgt het ene interview met onheilsuitspraken het andere op: we zitten in een crisis - Nederland, Europa en een groot deel van de rest van de wereld. Vergelijkingen met de crisis van de jaren dertig van de vorige eeuw worden regelmatig gemaakt. In Film Atelier Den Haag was op dinsdag 21 en 28 februari een tweeluik over Hollywood in de crisisjaren van de vorige eeuw te volgen.
De liefde voor en kennis van film en geschiedenis vormen de rode draad die alle werkzaamheden binnen Film Atelier Den Haag verbindt.
