Nog even snel een sigaretje voordat ze naar binnen zouden gaan, of misschien snakten deze drie jongemannen wel naar een nicotineshot omdat ze het een uurtje, gedurende een hele voorstelling, zonder hadden moeten doen. "Een reis om de wereld in 50 minuten" was de slogan van de Cineac (Ciné-Actualité) journaalbioscopen.
In Den Haag kon men sinds september 1935 zo'n theater, dat zich onderscheidde door een informatieve programmering, vinden aan het prestigieuze Buitenhof. Korte tijd - tussen december 1936 en juli 1937 - had de Residentie zelfs de eer om de enige stad in het land te zijn met twéé Cineac-bioscopen: wegens het grote succes van Cineac was ook Savoy aan de Lange Poten tot journaalbioscoop omgetoverd. Maar dat bleek te optimistisch: Cineac aan het Buitenhof was ver uit de publieksfavoriet. Decennialang gingen nieuwsgierigen hierheen voor indringende beelden bij het nieuws dat men eventueel al via de radio-omroep had gehoord.
De doorlopende voorstellingen duurden altijd 50 minuten. Steevast werd begonnen met het Neêrlands Nieuws van Polygoon Profilti. Vanaf 1946 werd deze journaals tientallen jaren lang gepresenteerd door Philip Bloemendal, wiens karakteristieke stemgeluid en humor hem de bijnaam "de stem van Nederland" zouden opleveren. Daarna kwam het Wereldnieuws van dezelfde Nederlandse maatschappij of van buitenlandse concurrenten als Rank Organisation of Fox Movietone. Tussen 1958 en 1963 maakte de Haagse producent Haghe Film in samenwerking met Triofilm uit Amsterdam ook een nationaal nieuwsbulletin, met de fraaie titel De spiegel van Nederland. Voor de Cineac-keten werd een eigen samenstelling van hoogtepunten uit de verschillende journaals gemaakt.
Na deze nieuwsflitsen volgde een compilatie van korte films van diverse aard, want ook toen al was men zich bewust van de aantrekkingskracht van een soort sandwichformule.
Geparkeerde kinderen
Na de journaals kwam er altijd een tekenfilmpje langs. Tom & Jerry, Mickey Mouse en Donald Duck vormden het hoogtepunt van de voorstelling voor kinderen die met hun ouders meekwamen of die door hen in het theater waren geparkeerd. Dit laatste was een uniek verschijnsel in de Haagse bioscoopwereld. De kinderen van de winkeliers in de Passage en de nabijgelegen Spuistraat of Venestraat brachten vaak hele middagen door in de Cineac, uit gebrek aan een oppas van vlees en bloed. Zeker tijdens de schoolvakanties zat de zaal vol met 'losse' kinderen. In de filmladders van de Haagsche Courant adverteerde Cineac daarom regelmatig met "Op zondag en woensdag van 1-6 uur 2 tekenfilms". Op de andere dagen werd na de tekenfilm een wat langere documentaire vertoond. Met een ijsje of chocoladereep erbij was het overigens voor kinderen helemaal geen straf om drie of vier keer het hele programma uit te zitten.
Royals en andere helden
Films over activiteiten van Europese koninklijke families - liefst de Oranjes maar Queen Elizabeth was ook goed - waren erg populair, net als beelden met sportieve helden in de hoofdrol. Een van de grote publiekstrekkers aan het eind van de jaren '40 was de Russische Sportparade, waarin tal van Sovjet-atleten sterke staaltjes uit hun tak van sport toonden. Vooral in de jaren direct na de oorlog, maar ook nog regelmatig in de jaren '50, liep de rij voor de kassa door tot op de Hofweg. Het hoogste aantal bezoekers op één dag werd in 1939 bereikt bij de vertoning van een film die prins Bernard zelf had gemaakt over de eerste stapjes van zijn dochter Beatrix, Ons prinsesje loopt. Juliana en Bernard kwamen bovendien zelf naar Cineac om het filmpje op het grote scherm te bekijken. Datzelfde deden ze eerder, toen in 1936 hun verlovingsfilm en in 1937 hun huwelijksfilm aan het Buitenhof werd vertoond.
Een buitengewoon profijtelijk jaar voor de uitbaters van Cineac was 1962. Verantwoordelijk voor dit topjaar waren de kaskrakers Zilveren huwelijksfeest koninklijk paar, De princessen in de West, Sprookjesreis van princes Beatrix en Plechtige uitvaart van HKH Wilhelmina. Het gebrek aan Oranjefilms maakte dat 1963 boekhoudkundig heel wat minder succesvol afsloot. Het publiek moest het toen immers doen met titels als Het Concilie en De kroning van Paus Paulus VI.
Doorsnee publiek
Jongemannen en winkelende huisvrouwen die eventjes op adem wilden komen, ambtenaren en ambassadeurs, spijbelaars en zwervers, jong en oud, welgesteld en minder fortuinlijk: het publiek dat de Cineac bezocht was een dwarsdoorsnede van de Haagse bevolking. De combinatie van doorlopende voorstellingen èn een lage toegangsprijs waren daar debet aan. Schuin over de marmeren vloer van de ontvangsthal liep een magische koperen streep: als je daar maar achter bleef, kon je gewoon nog een keertje naar de zaal gaan om - een deel van - het programma opnieuw te bewonderen.
Vele Hagenaars en Hagenezen zullen zich de rode neonletters CINEAC op de dakrand nog voor de geest kunnen halen. Met de snelle doorbraak van de televisie werd de behoefte om het nieuws in een bioscoop te zien echter steeds minder. Met ingang van 1967 bleef de journaalformule overdag weliswaar bestaan, maar werden 's avonds speelfilms geprogrammeerd. Toen in 1987 definitief de stekker uit het Polygoon Journaal werd getrokken, transformeerde Cineac van journaalbioscoop tot een gewone bioscoop. In 1994 moest Cineac zijn deuren sluiten. Sinds 1995, na een ingrijpende verbouwing tot een multiplex, siert de gele haan van Pathé de gevel.
Beeld: Archief Filmhuis Den Haag. Fotograaf: Piet van der Ham
Tekst: Erik Daams en Elisa Mutsaers
Een sigaretje roken tijdens het kijken naar de film, het kon nog in 1932. Maar meer opvallend dan de sigaretten die twee van de drie geportretteerde heren tussen hun vingers hebben, vallen de koptelefoons op die ze alle drie dragen.
Verdorie, wat doet die fiets daar bij de ingang? De eigenaren van Olympia aan het Prins Hendrikplein 2 hadden al zo vaak vriendelijk aan de bezoekers gevraagd om hun rijwielen niet vóór maar achter het theater te stallen. 
De portier lijkt er in 1957 wat verloren bij te staan. Misschien was hij te jong om de vorige eigenaar nog meegemaakt te hebben? In ieder geval zou mijnheer Van Tol het nooit geaccepteerd hebben dat zijn geüniformeerde portiers hun diensten zonder pet draaiden.
De foto toont het volgepropte interieur van het Kriterionzaaltje anno 1957: naast een smal gangpad in het midden staan alle 212 stoelen recht achter elkaar. Je vermoedt meteen dat er erg weinig beenruimte was. Gelukkig kwam er in 1953 een weldoordachte oplossing voor de koppige problemen.
Niet voor niets luidde de slogan van De Uitkijk als filmhuis avant la lettre “Kijk uit naar De Uitkijk: de goede films komen er toch!”. Het knusse filmtheater was sinds 1950 gevestigd in de aula van het Haags Gemeentemuseum. De foto verraadt dat de entree nogal verstopt zat: het ging dan ook om een zij-ingang van het museum, in de hoek van het pand bij de rechter vijver.
Je zou het niet direct zeggen met al dat afval op de stoep, maar kort na het maken van deze foto had Asta op 19 december 1958 een landelijke primeur: als eerste en enige bioscoop in Nederland zou aan het Haagse Spui een Todd-AO film worden gedraaid.
De liefde voor en kennis van film en geschiedenis vormen de rode draad die alle werkzaamheden binnen Film Atelier Den Haag verbindt.
