Wat is de mooiste film? Wie is de beste regisseur? Door welke acteur of actrice slaat jouw hart een paar slagen over? Het is een oeroud spelletje, waarbij de antwoorden eigenlijk nooit fout kunnen zijn. Toch valt over smaak te twisten. Daar heb je dan wel argumenten bij nodig. Dat vond de redactie van het vooraanstaande Engelse ‘vakblad’ Sight & Sound ook: sinds 1952 stellen ze elk decennium een toplijst-aller-tijden samen op basis van een enquête onder een internationale groep van filmprofessionals als regisseurs, cameramannen en critici. Het aardige is dat het dus niet gaat om de voorkeur van het bioscooppubliek, waarbij quasi automatisch de meest recente titels bovenaan eindigen. In 2002 stond Sunrise, a song of two humans - een film van F.W. Murnau uit 1927 - met ere op nummer 8 op de S&S lijst van de filmcritici. En in 2012 was Sunrise zelfs gestegen naar positie 5! Verschuivingen in dergelijke lijstjes over de filmgeschiedenis zijn op zich al interessant, maar het is wel erg bijzonder dat een film van vóór 1930 zelfs nu nog aan een opmars bezig is.
Die waardering èn de rest van Murnau's oeuvre waren in 2010 voldoende reden om het jubileum van 25 jaar Zwijgende film & Levende muziek in Filmhuis Den Haag te vieren met een achtdelig retrospectief: voor het eerst werd de programmering van een heel jaar gewijd aan één regisseur. In Duitsland beheert, conserveert en propageert de Murnau-Stiftung al meer dan vijftig jaar het nationale filmerfgoed. De naam van dit archief/distributeur is zeker niet toevallig gekozen: “Was wäre unser Leben ohne Bilder? Was wären die Bilder unserer Zeit ohne den Film?”
Het is dus onvermijdelijk dat ook in het Filmatelier aandacht wordt besteed aan F.W. Murnau. Op maandag 18 maart geeft Erik Daams een beknopte biografie plus een overzicht - in fragmenten - van zijn belangrijkste Duitse films, afgerond met Murnau's drie laatste films die in Amerika zijn gemaakt. Niet alleen komen de voornaamste bewaard gebleven films van Murnau ter sprake, er is vooral ook aandacht voor de dramatische en technische vernieuwingen die hij voor het eerst toepaste. Zo zitten er shots in Der letzte Mann, waarvan regisseurs en cameralieden in Hollywood niet konden bedenken hoe ze gemaakt waren. Inderdaad zijn er vele oogstrelende 'special effects' aan te wijzen, tot zelfs in het ontwerp van de tussentitels toe. Murnau's bijna pietluttige aandacht voor details en locaties is beroemd cq berucht. Het is verder onvermijdelijk dat Erik ruime aandacht geeft aan de restauratie van een enkele film via de moeizame vergelijking van soms wel vier kopieën van internationale herkomst.
Hieronder een chronologisch geheugensteuntje met de films die aan bod zullen komen.
Nosferatu / 1921
De oerversie van Dracula! Zo bloedstollend is deze engerd nooit meer in beeld gebracht. Graaf Orlok verhuist vanuit zijn kasteel in Transsylvanië naar het plaatsje Wisborg. Zijn schip drijft zonder enig bemanningslid de haven binnen, en korte tijd erna breekt de pest uit. De vrouw van de makelaar ontdekt wat de ware oorzaak van alle ellende is.
Phantom / 1922
Dit romantisch-fantastische drama is vormgegeven in de traditie van de Duitse expressionistische cinema. Phantom werd lange tijd verloren geacht (net als alle andere vroege films van Murnau), maar werd in een archief gevonden en gerestaureerd.
Die Finanzen des Grosshertogs / 1923
De enige echte komedie van Murnau buit allerlei operette-verwikkelingen rond geld en liefde aan het hof van een ministaatje aan de Middellandse Zee ten volle uit. Het gedoe tussen de hertog en een Russische prinses leidt zelfs tot een Revolutie. Een toenmalige recensie: “Endlich ein Film ohne tiefere Bedeutung!”
Der letzte Mann / 1924
Een portier van een luxe hotel wordt door iedereen als een autoriteit beschouwd, ook door de buren in zijn arbeidersbuurt. De ware bron van zijn kleinburgerlijke gezag blijkt bij zijn uniform te liggen, want als hij de zware koffers niet meer kan tillen, wordt hij gedegradeerd tot chef van de toiletten. Hij raakt ook zijn eigendunk kwijt, maar wie diep valt, kan weer hoog stijgen – als het geluk een handje helpt.
Herr Tartüff / 1925
Om zijn oom te redden van zijn hebzuchtige en huichelachtige huishoudster, ensceneert een neef een verfilming van Molière's theaterstuk Tartuffe, dat zich nu in Pruisen ten tijde van Frederik de Grote afspeelt. De raamvertelling in de ‘huidige’ tijd is door de fameuze cameraman Karl Freund expres in een afwijkende, moderne stijl met opvallende standpunten verfilmd.
Faust / 1926
Een weddenschap tussen de aartsengel Michael en de duivel loopt gruwelijk uit de hand. Als de geleerde Johann Faust tevergeefs tegen de pest strijdt, biedt Mephisto hem de oplossing in ruil voor zijn ziel. Tijdens alle zondige verleidingspogingen bezwangert Faust de onschuldige Gretchen. Later komt zij zelfs op de brandstapel terecht.
Sunrise, a song of two humans / 1927
Een huwelijk op het idyllische platteland wordt bedreigd door een frivole vrouw uit de grote stad. Waanzinnig dure productie, met allerlei oogstrelende speciale effecten.
Our daily bread a.k.a. City girl / 1929/30
Een boerenzoon moet voor zaken naar de stad en ontmoet er een serveerster. Ze zijn meteen verliefd, ze trouwen, maar bij hem thuis hebben ze het niet zo op stadse fratsen. Murnau wilde de symbolische tegenstellingen benadrukken, wat tot conflicten met producent William Fox leidde. Murnau verscheurde zijn contract en vluchtte van Hollywood naar Tahiti.
Tabu / 1930/31
Op Tahiti verzon Murnau, samen met co-regisseur Robert Flaherty, een drama over een paradijselijk Polynesisch eiland. Twee geliefden moeten afscheid nemen, wanneer het meisje als dienares van een godheid wordt aangewezen en daarmee 'taboe' is verklaard. De jongen ontvoert haar naar een ander eiland, waar ze even gelukkig kunnen zijn. Maar dat mag niet duren… Flaherty had een antropologisch verantwoorde documentaire voor ogen, Murnau wilde een universeel aantrekkelijke speelfilm: Murnau won.
Praktisch
Maandag 18 maart 2019
Locatie: Film Atelier Den Haag, Herenstraat 8, tel. 070 - 780 16 57
Deur open 19.30 uur, aanvang lezing 19.45 uur. Verwacht einde rond 22.00 uur.
Er is plek voor maximaal 15 personen. Toegang € 8,50 p.p. inclusief kopje koffie of thee en wat lekkers voor erbij. In verband met de planning graag even een email van tevoren om te laten weten dat u van plan bent te komen.
Oktober 2024 - Al twintig jaar wordt in het Filmatelier gewerkt aan de conservering van de celluloid filmcollectie van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie. De combinatie van de verrassing, het fysieke geknutsel en het kijken en beschrijven van de inhoud maakt dat dit, al twintig jaar, héél leuk werk is en blijft.
Op een nog nader te bepalen datum, hopelijk in september, zal Erik zijn spotlicht in zijn nieuwste lezing richten op een man die overal ter wereld meteen herkend wordt door zijn zelf ontworpen ‘logo’: het simpele lijntekeningetje van een rond en kaal hoofd met tuitende lippen en een onderkin. Was getekend, Alfred Hitchcock. Het bloed kruipt bij Erik waar het niet gaan mag en deze avond dus geen speelfilms van ‘the Master of Suspense’ die kenmerkend zijn voor de Amerikaanse glorietijd van de klassieke thrilller. Geen Psycho, Vertigo of Rear Window, maar juist de films die Hitch maakte voordat hij in 1939 naar Hollywood vertrok.
Het Haags Gemeentearchief is op zoek naar amateurfilms van Den Haag tijdens de Tweede Wereldoorlog en vraagt of u met hen mee zoekt. 
Tegenwoordig moet alles duurzaam. Grondstoffen mogen alleen gebruikt worden als ze na gedane dienst op eenvoudige wijze te recycleren zijn. Ook de filmwereld doet er aan mee. In onze digitale tijd kan een 4K vertoningskopie na retourzending simpel van de harde schijf gewist worden. De herbruikbare cassette heeft het formaat van de allang overleden VHS tape, maar er past natuurlijk een veelvoud aan beelddata op. Erik focust deze maandagavond op hergebruik in de cinema.
Het gaat Erik op deze twee avonden helemaal niet om klassieke, 'waarheidsgetrouwe' verbeeldingen van een Heilig Boek à la The Greatest Story Ever Told (1965) of The Ten Commandments (1956), maar om een - door Erik zelf toegegeven - nogal willekeurige verzameling van films en documentaires die een mysterie aanraken, iets tonen dat inspirerend kan zijn.
Cleopatra is nog steeds een van de beroemdste vrouwen ter wereld, hoewel zij al meer dan twintig eeuwen dood is. En Elisabeth Taylor is de bekendste van haar vertolkers. Hoewel iconisch is er véél meer te zeggen over Cleopatra in de film dan die ene vertolking van Liz Taylor. Erik Daams vertelt erover en laat het u zien op maandagavond 25 februari.
Een lezing over Auto's & Films in het Filmatelier. Twee hele brede noemers, die bij bijna iedereen wel een persoonlijke herinnering of gevoel oproepen. Opvallend is dat liefhebbers van klassieke films vaak ook liefhebbers van klassieke auto's zijn, en andersom. In deze lezing dan ook volop aandacht voor klassieke auto's én klassieke films. Met dank aan het 
De liefde voor en kennis van film en geschiedenis vormen de rode draad die alle werkzaamheden binnen Film Atelier Den Haag verbindt.
