Cleopatra is nog steeds een van de beroemdste vrouwen ter wereld, hoewel zij al meer dan twintig eeuwen dood is. Zij is hét archetype van de wufte verleidster die zich in ultra-decadente weelde wentelt, maar ondanks haar legendarische faam weet niemand hoe de Koningin van Egypte er eigenlijk uit zag. Als je haar naam intikt in google, verschijnen er meteen foto’s van Liz Taylor: de film uit 1963 waarin Taylor met vorstelijke allure de titelrol speelde drukt blijkbaar antiek-Egyptische afbeeldingen of de vele romantische schilderijen uit de negentiende eeuw met hoogte- en vooral dieptepunten uit Cleopatra’s leven naar de achtergrond. Wel is bekend dat zij een bijzonder aantrekkelijke neus had, dankzij de stilletjes voor zich uit gemompelde opmerkingen van Caesar en Panoramix die Goscinny en Uderzo voor de eeuwigheid hebben vastgelegd.
Historische gegevens over Cleopatra VII (69-30 v.Chr.) komen zijdelings ter sprake, want af en toe is een korte toelichting onvermijdelijk. Immers, de aan haar leven gewijde speelfilms en televisiesoaps maken er meestal een - glamoureus in beeld gebracht - potje van. Natuurlijk is de geschiedschrijving over Cleopatra gekleurd en van smakelijke mythes voorzien. Zij heeft nooit in een bad met ezelinnenmelk gezeten! Afkomstig uit een extreem disfunctionele familie heeft zij moeten proberen om het faraoschap van de Ptolemaeën-dynastie in een chaotische tijd voort te zetten. Het aardige is overigens dat de twintig films - van 1899 tot 2002 - die op deze avond aan bod komen, toevallig vaak om filmhistorische redenen interessant zijn.
Zo bestaat de oudste Cleopatra-film - 1899 - niet meer. Uit wanhoop over de teruglopende populariteit van zijn baanbrekende films en een dreigend faillissement heeft Georges Méliès al zijn originelen in 1914 op een vuurstapel vernietigd. Hij was aanwezig geweest bij de allereerste bioscoopvoorstelling ter wereld (in 1896 in Parijs, georganiseerd door de gebroeders Lumière), had de eerste studio in Europa gebouwd, paste als eerste filmmaker allerlei oogstrelende ‘speciale effecten’ toe dankzij de door hem ‘uitgevonden’ trucmontage, en maakte als eerste cineast gebruik van getekende storyboards. Gelukkig is er wel een fragment van een andere ‘Egyptische’ film van Méliès uit 1900 teruggevonden.
Uit 1953 stamt een Amerikaanse avonturenfilm met de dubbelzinnig-fraaie titel Serpent of the Nile. Hoewel Cleopatra en Marcus Antonius de hoofdrollen zijn, heeft het scenario géén gebruik gemaakt van hun alles verterende relatie. Nota bene al in 1607 had Shakespeare deze complexe liefdestragedie voor het eerst in het theater opgevoerd, met alle spectaculaire grandeur die toen mogelijk was. Robert E. Kent, een zeer actieve broodschrijver in Hollywood, had blijkbaar behoefte om een originele draai aan zijn script te geven, dat gebaseerd was op een kort verhaal uit 1888 van de eveneens zeer productieve avonturenschrijver H. Rider Haggard. Deze low budgetfilm is overigens gedraaid op de sets die overgebleven waren na de afronding van Salome, een Bijbels epos met Rita Hayworth in de titelrol.
En zo zijn er over de meeste Cleopatra-films amusante of instructieve terzijdes te vertellen. De opkomst van de filmsterrencultuur, ingrepen door de censuur (in een poging om de publieke moraal hoog te houden, terwijl de filmindustrie natuurlijk weet dat ‘sex sells’), megalomane ambities van regisseurs, gigantische budgetoverschrijdingen, inventieve marketingmanipulaties, internationale varianten, ranzige exploitatie of inventieve aanpassingen in een beroemd liefdesdrama: het had allemaal door Cleopatra persoonlijk verzonnen kunnen zijn!
Praktisch
Maandag 25 februari 2019
Locatie: Film Atelier Den Haag, Herenstraat 8, tel. 070-780 16 57
Deur open: 19.30 uur. Start programma: 19.45 uur, verwacht einde 21.45 uur.
Er is plek voor maximaal 15 personen. Toegang € 8,50 inclusief koffie/thee/iets lekkers.
Aanmelden? Stuur een email naar elisa@filmatelierdenhaag.nl.
Oktober 2024 - Al twintig jaar wordt in het Filmatelier gewerkt aan de conservering van de celluloid filmcollectie van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie. De combinatie van de verrassing, het fysieke geknutsel en het kijken en beschrijven van de inhoud maakt dat dit, al twintig jaar, héél leuk werk is en blijft.
Op een nog nader te bepalen datum, hopelijk in september, zal Erik zijn spotlicht in zijn nieuwste lezing richten op een man die overal ter wereld meteen herkend wordt door zijn zelf ontworpen ‘logo’: het simpele lijntekeningetje van een rond en kaal hoofd met tuitende lippen en een onderkin. Was getekend, Alfred Hitchcock. Het bloed kruipt bij Erik waar het niet gaan mag en deze avond dus geen speelfilms van ‘the Master of Suspense’ die kenmerkend zijn voor de Amerikaanse glorietijd van de klassieke thrilller. Geen Psycho, Vertigo of Rear Window, maar juist de films die Hitch maakte voordat hij in 1939 naar Hollywood vertrok.
Het Haags Gemeentearchief is op zoek naar amateurfilms van Den Haag tijdens de Tweede Wereldoorlog en vraagt of u met hen mee zoekt. 
Tegenwoordig moet alles duurzaam. Grondstoffen mogen alleen gebruikt worden als ze na gedane dienst op eenvoudige wijze te recycleren zijn. Ook de filmwereld doet er aan mee. In onze digitale tijd kan een 4K vertoningskopie na retourzending simpel van de harde schijf gewist worden. De herbruikbare cassette heeft het formaat van de allang overleden VHS tape, maar er past natuurlijk een veelvoud aan beelddata op. Erik focust deze maandagavond op hergebruik in de cinema.
Het gaat Erik op deze twee avonden helemaal niet om klassieke, 'waarheidsgetrouwe' verbeeldingen van een Heilig Boek à la The Greatest Story Ever Told (1965) of The Ten Commandments (1956), maar om een - door Erik zelf toegegeven - nogal willekeurige verzameling van films en documentaires die een mysterie aanraken, iets tonen dat inspirerend kan zijn.
In 2002 stond Sunrise, a song of two humans - een film van F.W. Murnau uit 1927 - met ere op nummer 8 op de Sight & Sound lijst van de filmcritici. En in 2012 was Sunrise zelfs gestegen naar positie 5! F.W. Murnau maakte vele andere onvergetelijke films. Over zijn films geeft Erik Daams op maandagavond 18 maart 2019 een lezing in het Filmatelier. Meldt u aan door een email te sturen naar elisa@filmatelierdenhaag.nl.
Een lezing over Auto's & Films in het Filmatelier. Twee hele brede noemers, die bij bijna iedereen wel een persoonlijke herinnering of gevoel oproepen. Opvallend is dat liefhebbers van klassieke films vaak ook liefhebbers van klassieke auto's zijn, en andersom. In deze lezing dan ook volop aandacht voor klassieke auto's én klassieke films. Met dank aan het 
De liefde voor en kennis van film en geschiedenis vormen de rode draad die alle werkzaamheden binnen Film Atelier Den Haag verbindt.
